سلسله مباحث اخلاقی
مکارم اخلاق مرتبه ای عالی تر از محاسن اخلاقی است
حضرت آیت الله نورمفیدی در جلسه اخلاق هفتگی در جمع طلاب مدرسه علمیه الزهرای گرگان ، با بیان این مقدمه که اخلاق یک معنای عامی دارد و بسیاری از مسائل تحت عنوان اخلاق قرار می گیرد و آنچه را که در دعای مکارم الاخلاق امام زین العابدین (ع) ، از خداوند خواسته شده مستقیما یا با واسطه تحت عنوان اخلاق قرار می گیرد ، به بیان و شرح فرازی از دعای مکارم الاخلاق پرداختند و بیان داشتند: طبع هر انسانی چنین اقتضاء می کند که به دیگران نیکی کند ، رفتار خوبی داشته باشد و….این محاسن اخلاقی در وجود هر انسانی وجود دارد مگار اینکه فرد هویت انسانی خود را از دست بدهد و از عنوان انسان بودن خارج شود .
وی افزودند: در باب مکارم اخلاق روایات بسیاری وجود دارد که شاهد بر این مطلب است که مکارم اخلاق مرتبه ای عالی تر از محاسن اخلاقی است که این مهم در روایتی از امام صادق (ع) محسوس است که می فرمایند: صل من قطعك واعط من حرمك واحسن الى من اساء اليك وسلم على من سبك وانصف من خاصمك واعف عمن ظلمك ،. اگر انسان بتواند روی هوای نفس خود غلبه نماید و برخلاف هوای نفس رفتار کند اینگونه رفتار جزء مکارم اخلاقی است .با نگاه به سیره امام علی (ع) خصوصا در جریان قضیه ابن ملجم که دستور دادند با رفق و مدارا با او برخورد نمایند بیان داشتند: … نحن اهل بیت رحمه و مغفره ( ما خانواده مهربانی ، مغفرت و آمرزش هستیم ) و این دلیل بر امامت امام علی (ع) است و این است که امام را برایمان امام قرار می دهد. سر اینکه قرآن کریم ، پیامبر (ص) را به عنوان الگوی حسنه معرفی می کنند در همین حقیقت نهفته است.
وی ادامه دادند: در باب مکارم اخلاقی برخی موارد استثناء شده و از تحت این مهم خارج شده است از جمله آنجا که فرد اهلیت این رفتار را ندارد و این رفتار را حمل بر ضعف طرف نماید که در این موارد انسان باید حق خود را اخذ نماید و از گذشت و چشم پوشی خودداری کند.
در مسیر سیر و سفر الی الله معرفت و تاسی نسبت به سیره ائمه اطهار(ع) و متخلق شدن به این فضایل و مکارم باید در نظر گرفته شود.
حضرت آیت الله نورمفیدی در جمع طلاب مدرسه علمیه الزهرای (س) گرگان ، به توضیح و شرح فرازی از دعای مکارم الاخلاق امام زین العابدین (ع) آنجا که می فرمایند: و لا تمحقه بالمن ، به بحث پیرامون معنای منت پرداختند و بیان داشتند: حضرت زین العابدین (ع) در این فراز از دعا از خداوند در خواست می کنند توفیق دهد تا با منت نهادن ، عمل نیک خود را تباه نکند.از آیه ” یا ایها الذین آمنوا لا تبطلوا صدقاتکم بالمن و الاذی ( 264 /بقره) ” و نیزبرخی منابع اسلامی چنین فهمیده می شود که منت به معنای عام شامل هر نوع حبط عملی می شود بطوری که اگر فرد کار نیک خود را برای نیزدیگران نقل نماید این نیز خود نوعی منت نهادن است که موجب می شود عمل از بین برود و مورد تقدیر الهی قرار نگیرد.
وی در ادامه با استناد به روایتی از نبی مکرم اسلام که می فرمایند: من اصطنع إلی أخیه معروفاً فامتنَّ به أحبط الله عمله و ثبت وزره ولم یشکر له سعیه(كسى كه به برادر دينى خود خدمتى نمايد سپس بر وى منت گذارد خداوند عمل او را محو و نابود مى سازد و بار سنگين آن عمل بر دوش وى مى ماند و از خدمتى كه انجام داده است بهره اى نمى برد) و نیز با بیان روایات متعددی از ائمه معصومین ( ع) در باب حبط عمل با منت نهادن ، بر لزوم توجه به این امر مهم تاکید نمودند و افزودند: در مسیر سیر و سفر الی الله آنچه بایدباید در نظر گرفته شود معرفت و تاسی نسبت به سیره ائمه اطهار(ع) و متخلق شدن به این فضایل و مکارم است.
نماینده ولی فقیه در استان گلستان در بیان فراز دیگری از امام زین العابدین(ع) ( و هب لی المعالی الاخلاق) به بحث پیرامون معنای مکارم اخلاق و فرق آن با محاسن اخلاقی پرداختند و تصریح نمودند: در روایتی از امام صادق (ع) وارد است که می فرمایند: صل من قطعك واعط من حرمك واحسن الى من اساء اليك وسلم على من سبك وانصف من خاصمك واعف عمن ظلمك ، این روایت اشاره به مکارم اخلاقی دارد ، محاسن اخلاقی خوبی نمودن در برابر خوبی را شامل می شوددر حالی که معالی و مکارم اخلاق به معنای مرتبه بلند اخلاقی است ، در جایی که انسان از طرف مقابل ضد رفتاری را مشاهده نماید ولی با او حسن رفتار را داشته باشد.